De Donkere Zijde van het Boeddhisme, Koenraad Elst

Dit boek moest echt geschreven worden: een kritische blik op alle claims die voor het Boeddhisme gemaakt worden en een opsomming van de kritiek OP het Boeddhisme.

Dr. Koenraad Elst is voornamelijk voor zijn taak gekwalificeerd als indoloog. Dat is te merken: de hoofdstukken over India en de relatie Hindoeïsme-Boeddhisme behoren tot de moeilijkste en interessantste.

In eerste instantie was me niet duidelijk voor welk publiek het boek geschreven is. Na lezing betwijfel ik of de schrijver een specifiek publiek voor ogen had. Als er een redactie door het boek gegaan is, heeft die niet geholpen dat duidelijker uit te werken.

Uiteindelijk is mijn conclusie dat het boek onmisbaar is voor wie over Boeddhisme wil spreken of schrijven. Ik ben geen ander boek tegen gekomen in Engels of Nederlands dat de diverse controverses en onterechte claims zo grondig op noemt en bespreekt.

Voor degene die denkt zijn eigen Boeddhistische stroming redelijk te kennen: dit boek zou wel eens te moeilijk kunnen zijn. Vol van technische termen uit het Sanskriet, van verwijzingen naar de nuances van het Indiase kastensysteem tot een zwaard van Damocles door de ‘geen – zelf’ leer heen: men zal bereid moeten zijn tot studie om van dit boek te kunnen genieten.

Denk echter niet dat dit een boek is dat vijanden van het Boeddhisme in de kaart speelt. Nee, uiteindelijk is de conclusie: ‘De Boeddha, ja; de Boeddha alleen, nee.’

Ik heb in dit boek zoveel aangestreept dat ik het niet allemaal kan citeren of zelfs noemen. Een samenvatting van de inhoud zal moeten volstaan. Dit boek bespreekt een aantal vragen. Zoals een wetenschapper betaamt worden ze niet allemaal beantwoord: sommige worden slechts uitgebreid besproken. Hier een greep uit de inhoud:

  • Is karma redelijk? Wat reïncarneert er volgens Boeddha? Is de ‘geen-zelf’ (anatta) leer wel terug te voeren tot de Boeddha?
  • Hindoeïsme en Boeddhisme: verwant maar verschillend?
  • Dr. Ambedkar: een echte Boeddhist?
  • Boeddha als vechter tegen het Brahmanisme?
  • De personencultus rond de Boeddha
  • Tantrisme en losse zeden
  • Is het gezond om sex institutioneel te ontkennen?
  • Was de Boeddha verlicht?
  • Wilde Boeddha de maatschappij hervormen?
  • Was het Boeddhisme tegen kaste gekant?
  • Ongelijkheid van man en vrouw
  • Boeddhistische wonderen
  • Het Boeddhisme als geweldenaar?
  • De Dalai Lama en Tibet

Een van de redenen dat dit boek onmisbaar is in de bibliotheek van ieder die serieus met het Boeddhisme bezig is, is de uitgebreide bibliografie.

Toch kan ik deze recensie niet afsluiten zonder wat negatieve punten te noemen.

De bibliografie is uitstekend, ik zei het al. Maar jammer genoeg is ze niet compleet. Een aantal verwijzingen in de tekst worden in de bibliografie niet verder uitgewerkt. Erger nog: een aantal claims waar ik meer over zou willen lezen werden NIET van een bronvermelding voorzien. Bijvoorbeeld: volgens Elst is de Hatha yoga schatplichtig aan de Chinese Alchemie. Nu vind ik dit een aannemelijke claim: de chronologie en de overeenkomsten in ideeën suggereren dat het kan kloppen. Maar ik zou het toch graag grondig na lezen in een meer specifieke studie.

Verder, en zo mogelijk nog lastiger, is het Nederlands van de heer Elst wel erg Vlaams. Van het woord ‘Bilan’ (balans, schijnbaar) in een hoofdstuk titel tot zinnen die mijns inziens grammaticaal niet kloppen met de context, tenzij het om Vlaamse gezegden gaat die ik niet ken. In een klein aantal gevallen stond dit de begrijpelijkheid van de tekst in de weg.

Net als 1000 Boeddhistische Wijsheden van dezelfde uitgever had dit boek flink verbeterd kunnen worden door een goede redactie. In dit geval ga ik zo ver dat ik het, na zo’n redactie, een vertaling in het Engels waard vindt.

Als je wereld in stort, adviezen voor moeilijke tijden, Pema Chodron

Pema Chodron is bekend om haar praktische en psychologische benadering van het (Tibetaans) Boeddhistische pad. In haar boeken neemt ze vaak een of twee begrippen uit die traditie die ze van alle kanten uit werkt.

In Als je wereld instort zijn die begrippen ‘bodhicitta’ en ‘bodhisattva’.

“Bodhicitta bestaat op twee niveaus. Ten eerste is er bodhicitta zonder voorwaarden, een onmiddellijke ervaring van die vrij is van concepten, gedachten en onze gebruikelijke ‘er helemaal in meegaan’-heid. Het is iets enorm Goeds dat we zelfs niet een beetje kunnen benoemen of vastleggen, zoals in je diepste binnenste weten dat je absoluut niets te verliezen hebt. Ten tweede is er relatieve Bodhicitta, ons vermogen ons heart en bewustzijn open te houden voor lijden, zonder ons af te sluiten. (The Places That Scare You: a guide to fearlessness in difficult times, p. 6)

“Weinigen van ons zijn tevreden met je terug trekken uit de wereld en alleen voor jezelf werken. We willen dat onze training zich manifesteert en nuttig is. De bodhisattva-krijger belooft om die reden om wakker te worden, niet alleen voor hemzelf, maar voor het welzijn van alle wezens. (The Places That Scare You: a guide to fearlessness in difficult times, p. 122)

De bronvermelding hier is in het Engels, omdat ik het Engelstalige origineel in handen heb, niet de vertaling. De precieze bewoording hier is dan ook van mij, niet van de officiële vertaler.

In het Tibetaans Boeddhisme wordt lijden getransformeerd door het toe te wijden aan alle lijdende wezens, zodat die minder hoeven lijden. Het grote voordeel van die benadering is dat je niet vast blijft zitten in een gevoel van hoe zielig je zelf bent, maar je lijden in perspectief gaat zien. Tegelijkertijd is het een pad die het lijden niet negeert of onderdrukt: je kunt je lijden alleen maar toewijden aan het verlossen van alle andere wezens als je er niet voor weg loopt.

Pema Chodron’s stijl is heel persoonlijk, heel wijs en heel toegankelijk. Ik zou haar boeken aan raden aan iedereen die serieus met het spirituele pad bezig is, Boeddhist of niet. En ja, dit specifieke boek is natuurlijk bedoeld voor moeilijke tijden.

  • Als je wereld instort
  • Auteur: P. Chodron
  • Taal: Nederlands
  • Vertaald uit hetEngels
  • Vertaald door Arya Kiekens
  • Afmetingen:136x19x216 mm
  • Gewicht: 278 gr
  • Druk: 1
  • ISBN: 109025958877
  • ISBN: 139789025958879

Maitreya Instituut 25 jaar onderricht, jubileum uitgave (Tibetaans Boeddhistische citaten en recensie)

Deze bloemlezing van 25 jaar Maitreya Instituut vormt een uitstekende inleiding op het type Boeddhisme dat dit instituut verspreid: Tibetaans Boeddhisme volgens de Gelug school van Lama Tsong Kapa. Deze Gelugpa school is ook bekend van de Dalai Lama, hoewel deze laatste ook opgeleid is volgens de leringen van de andere Tibetaans Boeddhistische scholen.

Het is een fantastisch boek waar je niet zomaar even door heen bent. Elk artikel geeft genoeg stof tot nadenken voor minstens een dag – ik heb er zelf een paar maanden over gedaan om van kaft tot kaft te komen. Dat zegt wat: normaal lees ik nogal snel. Verder lezen Maitreya Instituut 25 jaar onderricht, jubileum uitgave (Tibetaans Boeddhistische citaten en recensie)