De Donkere Zijde van het Boeddhisme, Koenraad Elst

Dit boek moest echt geschreven worden: een kritische blik op alle claims die voor het Boeddhisme gemaakt worden en een opsomming van de kritiek OP het Boeddhisme.

Dr. Koenraad Elst is voornamelijk voor zijn taak gekwalificeerd als indoloog. Dat is te merken: de hoofdstukken over India en de relatie Hindoeïsme-Boeddhisme behoren tot de moeilijkste en interessantste.

In eerste instantie was me niet duidelijk voor welk publiek het boek geschreven is. Na lezing betwijfel ik of de schrijver een specifiek publiek voor ogen had. Als er een redactie door het boek gegaan is, heeft die niet geholpen dat duidelijker uit te werken.

Uiteindelijk is mijn conclusie dat het boek onmisbaar is voor wie over Boeddhisme wil spreken of schrijven. Ik ben geen ander boek tegen gekomen in Engels of Nederlands dat de diverse controverses en onterechte claims zo grondig op noemt en bespreekt.

Voor degene die denkt zijn eigen Boeddhistische stroming redelijk te kennen: dit boek zou wel eens te moeilijk kunnen zijn. Vol van technische termen uit het Sanskriet, van verwijzingen naar de nuances van het Indiase kastensysteem tot een zwaard van Damocles door de ‘geen – zelf’ leer heen: men zal bereid moeten zijn tot studie om van dit boek te kunnen genieten.

Denk echter niet dat dit een boek is dat vijanden van het Boeddhisme in de kaart speelt. Nee, uiteindelijk is de conclusie: ‘De Boeddha, ja; de Boeddha alleen, nee.’

Ik heb in dit boek zoveel aangestreept dat ik het niet allemaal kan citeren of zelfs noemen. Een samenvatting van de inhoud zal moeten volstaan. Dit boek bespreekt een aantal vragen. Zoals een wetenschapper betaamt worden ze niet allemaal beantwoord: sommige worden slechts uitgebreid besproken. Hier een greep uit de inhoud:

• Is karma redelijk? Wat reïncarneert er volgens Boeddha? Is de ‘geen-zelf’ (anatta) leer wel terug te voeren tot de Boeddha?
• Hindoeïsme en Boeddhisme: verwant maar verschillend?
• Dr. Ambedkar: een echte Boeddhist?
• Boeddha als vechter tegen het Brahmanisme?
• De personencultus rond de Boeddha
• Tantrisme en losse zeden
• Is het gezond om sex institutioneel te ontkennen?
• Was de Boeddha verlicht?
• Wilde Boeddha de maatschappij hervormen?
• Was het Boeddhisme tegen kaste gekant?
• Ongelijkheid van man en vrouw
• Boeddhistische wonderen
• Het Boeddhisme als geweldenaar?
• De Dalai Lama en Tibet

Een van de redenen dat dit boek onmisbaar is in de bibliotheek van ieder die serieus met het Boeddhisme bezig is, is de uitgebreide bibliografie.

Toch kan ik deze recensie niet afsluiten zonder wat negatieve punten te noemen.

De bibliografie is uitstekend, ik zei het al. Maar jammer genoeg is ze niet compleet. Een aantal verwijzingen in de tekst worden in de bibliografie niet verder uitgewerkt. Erger nog: een aantal claims waar ik meer over zou willen lezen werden NIET van een bronvermelding voorzien. Bijvoorbeeld: volgens Elst is de Hatha yoga schatplichtig aan de Chinese Alchemie. Nu vind ik dit een aannemelijke claim: de chronologie en de overeenkomsten in ideeën suggereren dat het kan kloppen. Maar ik zou het toch graag grondig na lezen in een meer specifieke studie.

Verder, en zo mogelijk nog lastiger, is het Nederlands van de heer Elst wel erg Vlaams. Van het woord ‘Bilan’ (balans, schijnbaar) in een hoofdstuk titel tot zinnen die mijns inziens grammaticaal niet kloppen met de context, tenzij het om Vlaamse gezegden gaat die ik niet ken. In een klein aantal gevallen stond dit de begrijpelijkheid van de tekst in de weg.

Net als 1000 Boeddhistische Wijsheden van dezelfde uitgever had dit boek flink verbeterd kunnen worden door een goede redactie. In dit geval ga ik zo ver dat ik het, na zo’n redactie, een vertaling in het Engels waard vindt.

• De Donkere Zijde van het Boeddhisme, Koenraad Elst
• Uitgever Mens & Cultuur Uitgevers
• Plaats uitgave Gent
• Drukker Imprimerie Bietlot, Gilly
• Vormgever Image-Inn VOF
• ISBN 978-90-77135-20-4
• Pagina’s 294