Belichaamd Boeddhisme in een online wereld

Zoals ik hier zit heb ik een lichaam. Vanzelfsprekend misschien, maar nu de meeste van onze communicatie via schermen verloopt, zou je het kunnen vergeten. Zoals iedereen zit ik aan beide kanten van het scherm: ik verdien mijn geld online, en ontmoet mijn collega’s bij de koffie op fora en Facebook. Maar toen vorige week mijn hernia (licht) terug kwam, kon mijn lichaam niet worden genegeerd. Maak je geen zorgen: het lijkt onder controle, maar je wordt wel met je neus op de beperkingen van online leven gedrukt. Tenzij ik die problemen ‘deel’, ziet niemand ze.

In mijn community van online publishers deelde Cathy McGraw recent een stuk waarin ze aan gaf hoe moeilijk het is op de hoogte te blijven van online collega’s als ze niets van zich laten horen. We maken online contacten, maar de band is flinterdun: als ze om wat voor reden offline gaan, hebben we geen enkele manier om te achterhalen hoe  het met ze gaat en alles goed is. Als je de online wereld neemt zoals hij zich aan je voordoet, dan zijn we ieder niet meer dan bytes en likes en leuke foto’s. En dan ook nog gefilterd op het positieve. Als de echte wereld ingrijpt – als onze belichaamd bestaan de overhand neemt – hebben onze online vrienden geen manier om na te gaan wat er gebeurd is.

Als cultuur zijn we nog bezig om te leren gaan met de effecten van leven via schermen. De bezorgde vader Steve Almond vraagt zich in de New York Times af of zijn dochter die onmogelijk rode vogel zal herinneren die op een dag op hun balkon verscheen.

Volwassenen of kinderen: voor velen van ons zijn de echte-wereld-zintuigelijke ervaringen niet langer onze primaire toegang tot de wereld. Ik vraag me af wat dat met onze spirituele en geestelijke gezondheid doet.

‘Just Sit’, als Zen advies, is vermoedelijk een goede manier om mensen te helpen aandacht aan zichzelf te geven en zelf-kennis te ontwikkelen. Ze zullen hun lichaam ervaren via de pijntjes van het zitten in een ongemakkelijke houding. Maar helpt het mensen opnieuw via de zintuigen contact met de wereld te maken?

Ondy Wilson, een van mijn leraren, benadrukt vaak dat het in het Boeddhisme gaat om een beweging van hoofd naar hart. Dat wil zeggen, denk ik, van cerebraal naar volledig doorvoeld en emotioneel geïntegreerd. Voor ons westerlingen is dit een belangrijk punt, want ons onderwijs systeem is heel erg cerebraal.

Stil zitten en boeddhisme bestuderen – hoe waardevol ook – helpen niet het hart chakra te activeren. Meditaties zoals de nektarregen meditatie (*) werken heel goed, maar ik denk dat er een reden is dat veel van de zogenoemde ‘voorbereidende beoefeningen’  fysiek zijn.

De voorbereidende beoefeningen in het Tibetaans Boeddhisme omvatten o.a.:

• Neerbuigingen
• Het maken van afbeeldingen van Boeddha’s en spirituele leraren
• Mandala offerandes aanbieden
• Waterschaaltjes offerandes
• Gebeden, soetra recitatie en mantra’s zeggen

In het Tibetaans Boeddhisme wordt veel gepraat over lichaam, spraak en geest van de Boeddha. Op weg naar ons eigen Boeddhaschap, dienen we alle drie te ontwikkelen. Gebeden en mantra’s reciteren zuiveren de spraak, terwijl neerbuigingen het lichaam zuiveren (en de geest ook, afhankelijk van de motivatie).

Dat is een redelijke traditionele interpretatie. Ik vraag me echter af of in een moderne context deze beoefeningen niet heel eenvoudig te maken hebben met balans vinden en ‘gecentreerd’ raken.

Van de voorbereidende beoefeningen ben ik zelf terecht gekomen bij de tweede: het maken van Boeddha beelden.

Het is fantastisch om je eigen gemaakte Boeddha beelden op je altaar te hebben. In feite is mijn altaar tegenwoordig voornamelijk gevuld met beelden die ik zelf gemaakt heb. Zie hierboven.

Zoals je kunt zien is het maken van Boeddha beelden een heel proces. Je begint met een tekening, die maak je 3D in klei of iets vergelijkbaars (papierklei is traditioneel). Dan volgt het bakken en uiteindelijk decoreren. Hier volgen de daaropvolgende stappen in het proces.

Dit is mijn tweede boeddha-hoofd in klei. In de oven is hij gebroken en bij het maken van de mal brak hij nog meer. Het resultaat (dat we vergaten te fotograferen) was gefragmenteerd. Vooral het aura lag letterlijk in stukjes.

Gelukkig wist mijn lerares Lies Gronheid raad. Met speciaal groen spul werden alle stukjes aan elkaar gelijmd. Niet mooi al die groene lijnen, maar wel heel.Vandaar dat hiernaast het aura en het haar volledig dekkend geverfd zijn: daaronder zitten die barsten. De kleur van het gezicht is ongeveer de kleur van de gebakken klei.De kleuren van deze Boeddha zijn redelijk traditioneel, hoewel het aura rond het hoofd groen hoort te zijn en ik allerlei details niet ingevuld heb.

Omdat ik mijn leraar een Boeddha beeld wilde geven, vroeg ik of we een tsa-tsa (afgietsel) konden maken. Hier zie je het proces van het maken van de mal in fijn rubber.

En dit is het resultaat: een tsa-tsa in gips. Zoals bij het maken van tsa-tsa’s gebruikelijk is, zeiden we mantra’s bij het gieten van de gips in de mal. Niet dat ik veel mantra’s gezegd heb: ik ben nog niet geroutineerd in mantra’s zeggen en ook niet in het gieten van gips, en het gips had natuurlijk prioriteit. Gelukkig kun je het aan het resultaat niet zien en we hebben wel degelijk een paar Tara mantra’s gezegd.

Met het gips dat over was hebben we nog een paar tsa-tsa’s gemaakt. Hier zie je de achterkant van een daarvan, traditioneel rood geverfd. De onregelmatigheden zijn de door een lama gezegende rijst die in de gips geduwd is.

Het is traditie dat gezegende substanties gebruikt worden bij het maken van een tsa-tsa. In dit geval dus gezegende rijst.

Dit is die zelfde tsa-tsa helemaal af. Ik ben bang dat de decoratie bepaald niet traditioneel is. De ogen, mond en oren hebben een kleuring die traditioneel te noemen is, maar verder is het te origineel om een traditionele leraar blij te maken. Ik doe de dingen nu eenmaal op mijn eigen manier.

Ik vind het resultaat wel mooi. Op de een of andere manier is hij een zij geworden. Ik denk dat het hem in de lippen zit.

 

Paradoxaal genoeg, als je nog leest, zie je dit op een scherm. Ik kan je alleen in woorden vertellen hoe het voelt om een van deze beelden vast te houden. Het solide gevoel, de textuur, de ruimtelijkheid, hoe het licht er op valt…

Op dezelfde manier kan er niets op tegen het gevoel van het maken van de bloemenkransen die in de gompa komen te hangen, de waterschaaltjes gevuld te hebben, de offergaven te arrangeren. De textuur van de rijst als je een mandala offerande maakt, of zelfs hoe het voelt de mandala-moedra te maken met een rozenkrans…

Zoals alles, inclusief meditatie, verandert de ervaring als het routine wordt. Wat niet verandert is het feit dat ze het lichaam activeren zoals het kijken naar een scherm niet kan. En dat is goed.

Voetnoot

*) Jammer genoeg is de nektarregen meditatie niet online te vinden. Hoewel ik daar ooit misschien wat aan zal doen, raad ik ondertussen Leren Mediteren van Kathleen Mcdonald aan.