Sati = mindfulness? een Babylonische taalverwarring!

Het woord mindfulness is een eigen leven gaan leiden. In het populaire taalgebruik heeft het connotaties van: niet-oordelen (*), geduld, eindeloos beginnen, vertrouwen, niet-streven, aanvaarden, loslaten en in het NU leven. (#)

Hoe is dit ontstaan?

Jon Kabat-Zinn was breed getraind in yoga en boeddhistische meditatie-technieken. Deze heeft hij in de context van een ziekenhuis omgevormd tot wat nu de MBSR($) is.

Het woord mindfulness bracht hij in de naamgeving van deze training in, om recht te doen aan de oosterse bron van de meditatie-technieken die in deze training aangeleerd worden. Het woord mindfulness is namelijk in de Boeddhistische wereld in gebruik als vertaling voor het Pali SATI (Sanskriet SMRTI).

Het probleem is dat het woord SATI niets te maken heeft met de kwaliteiten die ik hierboven noemde. Sterker: je kunt spreken van ‘mindfulness meditatie’. Je kunt niet spreken van ‘SATI -meditatie’.

SATI is dus geen mindfulness, in de populaire betekenis van dat woord.

Wat is SATI dan wel?

De Pali-onderzoeker Thomas William Rhys Davids (1843–1922) vertaalde sati in 1881 voor het eerst als mindfulness in sammā-sati “Right Mindfulness; the active, watchful mind”. Opmerkend dat Daniel John Gogerly (1845) Samma-sati (~right mindfulness) oorspronkelijk als “Correct meditation”, had vertaald, legt hij uit:

sati is literally ‘memory’ but is used with reference to the constantly repeated phrase ‘mindful and thoughtful’ (sato sampajâno); and means that activity of mind and constant presence of mind which is one of the duties most frequently inculcated on the good Buddhist.” (##)

Carolyn Rhys-Davids, zijn vrouw, in ‘A manual of psychological ethics: dhamma sangani’ (&) vertaalde ook de klassieke uitleg van Sati. Haar vertaling is op dit punt volledig in lijn met de voortschrijdende inzichten van de Boeddhologie. (p. 16, vers 14)

“What in that occasion is the faculty of mindfulness (satidriyam)?
“The mindfulness which on that occasion is recollecting, calling back to mind; the mindfulness which is remembering, bearing in mind, the opposite of superficiality and of obliviousness; mindfulness as a faculty, mindfulness as power, right mindfulness – this is the faculty of mindfulness that there then is. “

Met andere woorden:

SATI = Herinnering

Toegepast op meditatie is SATI het vermogen om tijdens meditatie je te herinneren wat je meditatie-object was, om er naar terug te kunnen keren.

Dit wordt op allerlei manieren bevestigt in de brede Boeddhistische beweging: van Tibet tot Japan en van Sri Lanka tot Vietnam.

Deze twee polen van SATI of Mindfulness komen enigszins bij elkaar in de  Maha-satipatthana Sutta: de centrale sutra in de Vipassana beweging, waar de mindfulness beweging veel aan ontleent.

“And what is right mindfulness? There is the case where a monk remains focused on the body in & of itself — ardent, alert, & mindful — putting aside greed & distress with reference to the world. He remains focused on feelings in & of themselves… the mind in & of itself… mental qualities in & of themselves — ardent, alert, & mindful — putting aside greed & distress with reference to the world. This is called right mindfulness… (**)

Right Mindfulness (samma sati) kan ook als ‘authentic mindfulness’ vertaald worden, aldus Alan Wallace. Zijn doel is aan te tonen dat mindfulness niet ethisch neutraal is in het klassieke Boeddhisme. Hierboven is dat terug te vinden in het loslaten van hebzucht en onvrede (greed & distress).

En dat brengt ons bij het laatste probleem van de moderne invulling van mindfulness: de neiging om ‘niet-oordelen’ te ruim te interpreteren. Er is niets mis met rationeel en bewust oordelen of zelfs veroordelen. Dat hebben we nodig om keuzes te maken, verantwoordelijkheid te nemen etc.

Waar wel iets mis mee is, is het reactieve en onbewuste aantrekken en afstoten dat we bij elke indruk in onze geest hebben. Meditatie kan ons trainen hier bewuster mee om te gaan. Om die bewustwording gaat het in mindfulness.

Noten

Dit stuk ontleent inzichten en citaten aan het ‘Psychologie en Boeddhisme’ congres dat op 29 oktober 2015 in Nijmegen plaats vond, met name de lezingen van Alan Wallace en Edel Maex. Waar ik citaten uit die lezingen gebruik, heb ik ze terug opgezocht in de bronnen die hier genoemd worden.

(*) Dit vraagt om een eigen artikel. Zowel Edel Maex als Alan Wallace gingen in op de misverstanden die aan ‘niet-oordelen’ verbonden zijn geraakt.

(#) Het rijtje ‘niet-oordelen, geduld, eindeloos beginnen, vertrouwen, niet-streven, aanvaarden en loslaten’ wordt in veel MBSR trainingen aangeleerd en komt letterlijk terug in Jon Kabat-Zinn’s boek ‘Gezond leven met mindfulness: handboek meditatief ontspannen‘. De titel is overigens misleidend vertaald. Het idee dat ontspanning bij mindfulness hoort is een misvatting. Ontspanning kan een gevolg zijn van mindfulness.

($) MBSR = Mindfulness Based Stress Reduction: Een intensieve achtweekse training die tegenwoordig overal in Nederland te volgen is.

(##) Aldus wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Sati_(Buddhism)

(&) De volledige titel “A Buddhist Manual of Psychological Ethics of the Fourth Centure B.C. being a translation, now made for the first time, from the Original Pali of the First Book in the Abhidharma Pitaka entitled ‘DHAMMA-SANGANI (Compendium of states or phenomena).” Ik heb de verzie gebruikt zoals die in PDF (scans) van het origineel uit 1900 online beschikbaar is.

(**) Zie de verzameling citaten over ‘samma sati‘ op Access to Insight.

De Donkere Zijde van het Boeddhisme, Koenraad Elst

Dit boek moest echt geschreven worden: een kritische blik op alle claims die voor het Boeddhisme gemaakt worden en een opsomming van de kritiek OP het Boeddhisme.

Dr. Koenraad Elst is voornamelijk voor zijn taak gekwalificeerd als indoloog. Dat is te merken: de hoofdstukken over India en de relatie Hindoeïsme-Boeddhisme behoren tot de moeilijkste en interessantste.

In eerste instantie was me niet duidelijk voor welk publiek het boek geschreven is. Na lezing betwijfel ik of de schrijver een specifiek publiek voor ogen had. Als er een redactie door het boek gegaan is, heeft die niet geholpen dat duidelijker uit te werken.

Uiteindelijk is mijn conclusie dat het boek onmisbaar is voor wie over Boeddhisme wil spreken of schrijven. Ik ben geen ander boek tegen gekomen in Engels of Nederlands dat de diverse controverses en onterechte claims zo grondig op noemt en bespreekt.

Voor degene die denkt zijn eigen Boeddhistische stroming redelijk te kennen: dit boek zou wel eens te moeilijk kunnen zijn. Vol van technische termen uit het Sanskriet, van verwijzingen naar de nuances van het Indiase kastensysteem tot een zwaard van Damocles door de ‘geen – zelf’ leer heen: men zal bereid moeten zijn tot studie om van dit boek te kunnen genieten.

Denk echter niet dat dit een boek is dat vijanden van het Boeddhisme in de kaart speelt. Nee, uiteindelijk is de conclusie: ‘De Boeddha, ja; de Boeddha alleen, nee.’

Ik heb in dit boek zoveel aangestreept dat ik het niet allemaal kan citeren of zelfs noemen. Een samenvatting van de inhoud zal moeten volstaan. Dit boek bespreekt een aantal vragen. Zoals een wetenschapper betaamt worden ze niet allemaal beantwoord: sommige worden slechts uitgebreid besproken. Hier een greep uit de inhoud:

  • Is karma redelijk? Wat reïncarneert er volgens Boeddha? Is de ‘geen-zelf’ (anatta) leer wel terug te voeren tot de Boeddha?
  • Hindoeïsme en Boeddhisme: verwant maar verschillend?
  • Dr. Ambedkar: een echte Boeddhist?
  • Boeddha als vechter tegen het Brahmanisme?
  • De personencultus rond de Boeddha
  • Tantrisme en losse zeden
  • Is het gezond om sex institutioneel te ontkennen?
  • Was de Boeddha verlicht?
  • Wilde Boeddha de maatschappij hervormen?
  • Was het Boeddhisme tegen kaste gekant?
  • Ongelijkheid van man en vrouw
  • Boeddhistische wonderen
  • Het Boeddhisme als geweldenaar?
  • De Dalai Lama en Tibet

Een van de redenen dat dit boek onmisbaar is in de bibliotheek van ieder die serieus met het Boeddhisme bezig is, is de uitgebreide bibliografie.

Toch kan ik deze recensie niet afsluiten zonder wat negatieve punten te noemen.

De bibliografie is uitstekend, ik zei het al. Maar jammer genoeg is ze niet compleet. Een aantal verwijzingen in de tekst worden in de bibliografie niet verder uitgewerkt. Erger nog: een aantal claims waar ik meer over zou willen lezen werden NIET van een bronvermelding voorzien. Bijvoorbeeld: volgens Elst is de Hatha yoga schatplichtig aan de Chinese Alchemie. Nu vind ik dit een aannemelijke claim: de chronologie en de overeenkomsten in ideeën suggereren dat het kan kloppen. Maar ik zou het toch graag grondig na lezen in een meer specifieke studie.

Verder, en zo mogelijk nog lastiger, is het Nederlands van de heer Elst wel erg Vlaams. Van het woord ‘Bilan’ (balans, schijnbaar) in een hoofdstuk titel tot zinnen die mijns inziens grammaticaal niet kloppen met de context, tenzij het om Vlaamse gezegden gaat die ik niet ken. In een klein aantal gevallen stond dit de begrijpelijkheid van de tekst in de weg.

Net als 1000 Boeddhistische Wijsheden van dezelfde uitgever had dit boek flink verbeterd kunnen worden door een goede redactie. In dit geval ga ik zo ver dat ik het, na zo’n redactie, een vertaling in het Engels waard vindt.

Als je wereld in stort, adviezen voor moeilijke tijden, Pema Chodron

Pema Chodron is bekend om haar praktische en psychologische benadering van het (Tibetaans) Boeddhistische pad. In haar boeken neemt ze vaak een of twee begrippen uit die traditie die ze van alle kanten uit werkt.

In Als je wereld instort zijn die begrippen ‘bodhicitta’ en ‘bodhisattva’.

“Bodhicitta bestaat op twee niveaus. Ten eerste is er bodhicitta zonder voorwaarden, een onmiddellijke ervaring van die vrij is van concepten, gedachten en onze gebruikelijke ‘er helemaal in meegaan’-heid. Het is iets enorm Goeds dat we zelfs niet een beetje kunnen benoemen of vastleggen, zoals in je diepste binnenste weten dat je absoluut niets te verliezen hebt. Ten tweede is er relatieve Bodhicitta, ons vermogen ons heart en bewustzijn open te houden voor lijden, zonder ons af te sluiten. (The Places That Scare You: a guide to fearlessness in difficult times, p. 6)

“Weinigen van ons zijn tevreden met je terug trekken uit de wereld en alleen voor jezelf werken. We willen dat onze training zich manifesteert en nuttig is. De bodhisattva-krijger belooft om die reden om wakker te worden, niet alleen voor hemzelf, maar voor het welzijn van alle wezens. (The Places That Scare You: a guide to fearlessness in difficult times, p. 122)

De bronvermelding hier is in het Engels, omdat ik het Engelstalige origineel in handen heb, niet de vertaling. De precieze bewoording hier is dan ook van mij, niet van de officiële vertaler.

In het Tibetaans Boeddhisme wordt lijden getransformeerd door het toe te wijden aan alle lijdende wezens, zodat die minder hoeven lijden. Het grote voordeel van die benadering is dat je niet vast blijft zitten in een gevoel van hoe zielig je zelf bent, maar je lijden in perspectief gaat zien. Tegelijkertijd is het een pad die het lijden niet negeert of onderdrukt: je kunt je lijden alleen maar toewijden aan het verlossen van alle andere wezens als je er niet voor weg loopt.

Pema Chodron’s stijl is heel persoonlijk, heel wijs en heel toegankelijk. Ik zou haar boeken aan raden aan iedereen die serieus met het spirituele pad bezig is, Boeddhist of niet. En ja, dit specifieke boek is natuurlijk bedoeld voor moeilijke tijden.

  • Als je wereld instort
  • Auteur: P. Chodron
  • Taal: Nederlands
  • Vertaald uit hetEngels
  • Vertaald door Arya Kiekens
  • Afmetingen:136x19x216 mm
  • Gewicht: 278 gr
  • Druk: 1
  • ISBN: 109025958877
  • ISBN: 139789025958879

Maitreya Instituut 25 jaar onderricht, jubileum uitgave (Tibetaans Boeddhistische citaten en recensie)

Deze bloemlezing van 25 jaar Maitreya Instituut vormt een uitstekende inleiding op het type Boeddhisme dat dit instituut verspreid: Tibetaans Boeddhisme volgens de Gelug school van Lama Tsong Kapa. Deze Gelugpa school is ook bekend van de Dalai Lama, hoewel deze laatste ook opgeleid is volgens de leringen van de andere Tibetaans Boeddhistische scholen.

Het is een fantastisch boek waar je niet zomaar even door heen bent. Elk artikel geeft genoeg stof tot nadenken voor minstens een dag – ik heb er zelf een paar maanden over gedaan om van kaft tot kaft te komen. Dat zegt wat: normaal lees ik nogal snel. Verder lezen Maitreya Instituut 25 jaar onderricht, jubileum uitgave (Tibetaans Boeddhistische citaten en recensie)

Vraag & Antwoord: Leegte en het verlaten van het cyclisch bestaan

Moeten we het lijden vermijden? Is het nodig om het cyclische bestaan te willen verlaten om boeddhist te kunnen zijn?

De meeste mensen zijn niet gemotiveerd om het cyclische bestaan te verlaten. Traditioneel waren de meeste boeddhisten alleen geïnteresseerd in het verkrijgen van een goede wedergeboorte – door het beoefenen van ethiek en vrijgevigheid. Dus als je met die optie kan leven, ben je wat mij betreft nog steeds boeddhist.

Als mijn ‘zelf’ leeg is, heeft het helpen van mensen dan wel zin?

Een juist begrip van leegte ontkent het conventionele zelf niet. Het gaat over het zelf dat, gemotiveerd door verstorende emoties, een verhaal over zichzelf op hangt. Dat zelf versterkt die verstorende emoties op haar beurt en daarmee zit je vast in het cyclische bestaan. Dat zelf zou je het Ego kunnen noemen. Dat Ego ziet zichzelf als autoriteit over je leven en het wordt in het Boeddhisme ontkent.

Dat wil zeggen: dat Ego is niet wat het lijkt. Het hoeft niet gedood te worden of zo, want het bestaat eenvoudig niet zoals het aan je verschijnt. Als je dat feit onder ogen ziet, en diep door voelt, verliest het Ego aan kracht. Je voedt het niet meer door er in op te gaan.

Het zelf dat boodschappen doet? Daar is helemaal niets mis mee. Het bestaat zoals het verschijnt en is noodzakelijk om in de wereld te functioneren.

Voel je niet gedwongen in dingen te geloven die je niet begrijpt. De filosofie van leegte is altijd een elite-zaak geweest. Door de tijd heen waren de meeste Boeddhisten ongeletterde boeren. Ze dachten niet na over zelfloosheid. Ze hielden hun rijstvelden in stand.

En als je er op uit komt dat je geen Boeddhist bent, is dat ook prima. Zolang je je karma beschermt, gaat het Boeddhisme er vanuit dat het goed met je komt.

In de Gelugpa traditie wordt bij de instructie van Leegte benadrukt dat je – in de studie van de vier scholen – niet verder moet gaan dan de interpretatie waarmee je de wet van causaliteit (dus karma) niet ontkent.

Causaliteit – en dus ook het werken voor een betere wereld – is belangrijker dan leegte. Je stelt vragen bij je begrip van leegte omdat je het belangrijker vindt om in de wereld juist te leven. Dat is volkomen terecht.

Het wordt alleen een probleem als je gaat denken: Kijk eens naar mij, hoe goed ik het doe! Maar ja, als je dat in jezelf ziet, hoef je niet gelijk op te houden je best te doen. Gebruik het als gereedschap om jezelf er aan te herinneren dat je nog niet een arhat of bodhisattva bent.

Leegte is een heel gecompliceerd onderwerp. Je kunt het beste met scepsis luisteren naar de interpretatie van dit onderwerp door mensen die er slechts oppervlakkig in gedoken zijn. Ik ben er nu meer dan 10 jaar mee bezig en begrijp desondanks niet meer dan de grote lijn.

Ik ben op een boerderij opgegroeid. De buren waren fantastisch. Ze hielpen elkaar voortdurend en lieten zelfloosheid zien.

Zelfloosheid in de ethische zin heeft heel weinig van doen met zelfloosheid als in leegte. Het is natuurlijk fantastisch als mensen elkaar steunen. Het is goed karma voor henzelf en een zegen voor de omgeving. Dat wil echter niet zeggen dat ze de leegte gerealiseerd hebben. Pas dus op met je terminologie: altruïsme is een ander onderwerp dan zelfloosheid in de Boeddhistische filosofische zin.

In het Mahayana Boeddhisme wordt er onderscheid gemaakt tussen twee aspecten van het pad: methode en wijsheid.

Onder Methode valt ethiek, zelfdiscipline, vrijgevigheid enzovoorts. Wijsheid is de filosofische kant. Die kant is erg lastig. Niet dat het makkelijk is om een ethisch leven vol te houden, maar het is wel heel wat anders. Om wijsheid volledig te realiseren heb je een intellectueel begrip nodig en gebruik je dat vervolgens als spiegel voor je eigen persoonlijkheid. Als die volledige realisatie tot stand komt, komt het eind van het cyclische bestaan in zicht.

Maar waarom zou je je überhaupt druk maken over wijsheid?

Vanuit traditioneel Boeddhistisch perspectief – Mahayana of Theravada – zitten we zonder wijsheid vast in het cyclische bestaan. De Tibetaanse traditie benadrukt daarnaast dat mededogen zonder wijsheid vaak contraproductief werkt. Dit zijn twee heel verschillende redenen en de meeste mensen hebben meer met de tweede dan de eerste. En dat is prima.

Aardig zijn zonder wijsheid kan leiden tot allerlei problemen. Ongevraagd advies geven, bijvoorbeeld. Het soort hulp geven dat op korte termijn problemen oplost, maar op de lange termijn problemen veroorzaakt. Helpen zonder het fundamentele probleem aan te passen. Dit soort fouten maken wij amateur-bodhisattvas vaak.

Ik heb zelf veel gehad aan het mediteren op wijsheid en het toepassen op mijn persoonlijkheid: ik ben er een paar zelf-illusies mee te lijf gegaan.

In mijn omgeving ken ik veel mensen die het Boeddhisme lijken te gebruiken om hun problemen te ontvluchten. Deze ontkenning van het onvermijdelijke en belang van lijden lijkt mij een ontkenning van de eerste edele waarheid van het Boeddhisme.

In mijn ervaring is het veel beter om het lijden toe te staan. Als ik het verstop, stagneer ik.

Boeddha wilde van het lijden verlost worden. Dat is op zich geen probleem. Wat er kan gebeuren als mensen de dharma gebruiken om lijden te ontvluchten is dat ze het verstoppen, in plaats van de dharma te gebruiken om het op te lossen. Het verhaal gaat dat Boeddha het lijden helemaal ontwortelde. Je kunt iets niet ontwortelen zonder het onder ogen te zien.

Ik raak in de war als ik nadenk over het pad naar verlichting. Het voelt alsof er een gigantische afstand is tussen de situatie waarin ik zit en  het Ontwaken. Ik heb meer met het idee dat ik nu al alles bij de hand heb en het alleen maar hoef te zien.

Dit is een van de dingen die verschillen tussen verschillende tradities binnen het Boeddhisme. De ‘je hoeft het alleen maar te zien’ houding is heel erg Zen (en Dzog Chen). De ‘pad’ benadering is meer klassiek en wordt dus onderwezen in de meeste Tibetaanse tradities en in het Theravada Boeddhisme. Het is meer een voorkeur dan een essentieel verschil. Je zou, denk ik, niet ontkennen dat je nog steeds persoonlijke problemen hebt. Er is dus een pad in de zin dat je nog niet helemaal een heilige bent. Desondanks heb je het potentieel om er een te worden. (excuseer me de westerse terminologie deze keer)

Waarom zou ik het cyclische bestaan überhaupt willen verlaten? Heb jij echt zelf dat verlangen?

Als je het systeem consequent doordenkt, zul je zien dat als je karma en wedergeboorte accepteert, het heel natuurlijk is die hele cyclus te willen verlaten. Denk aan de vele mensen die in armoede leven, ziek zijn zonder toegang tot goede verzorging, leven in oorlog enz. De meeste van hen zouden het idee dat ze keer op keer terug moeten komen waarschijnlijk als een nachtmerrie beschouwen.

Maar vanuit de relatieve welvaart die we in het Westen nog steeds hebben, komt dit verlangen zeker niet vanzelf. Dat is het Boeddhistische antwoord.

Dit is een van de onderwerpen in de Lam Rim. In dat kader heb ik geoefend er een gevoel voor te krijgen. Ik kan niet eerlijk zeggen dat ik het geïnternaliseerd heb. Ik zie echter wel dat als het hele verhaal waar is, de kans op een gunstige wedergeboorte niet al te best is. Misschien ben ik bezig genoeg goed karma te verzamelen om een onfortuinlijke wedergeboorte te voorkomen, maar ik kan er niet zeker van zijn.

Waarom zou je op zo’n deprimerend onderwerp mediteren?

Goeie vraag. Omdat als karma en wedergeboorte waar zijn, het cyclisch bestaan een probleem is dat opgelost moet worden. Dat mijn huidige leven zo comfortabel is dat ik dat niet diep voel, wil niet zeggen dat het probleem niet reëel is.

Maar, zoals ik aan het begin al zei, niets is verplicht. Mediteren op het cyclische bestaan is ook niet verplicht. Je bent volkomen vrij geen boeddhist te zijn, en als je dat wel bent, om je eigen soort boeddhist te zijn.

Conclusie

Het bovenstaande is uiteraard slechts een samenvatting van de leringen rond het cyclische bestaan en leegte. Het is misschien genoeg informatie om er over te mediteren, maar het vervangt niet de bibliotheken vol boeken die in het Indiase, Tibetaanse en Japanse Boeddhisme over deze onderwerpen geschreven zijn.

Het Tibetaanse Boeddhisme verdeelt de filosofische interpretaties van leegte in vier scholen. Elk van die scholen is weer onderverdeeld in minstens twee – en elk verschilt op fundamentele punten met de anderen. Het Japanse Boeddhisme heeft geen poging gedaan om de filosofie in slechts vier scholen onder te verdelen. In plaats daarvan hebben ze ongeveer een dozijn voornaamste interpretaties.

Als je niet in verwarring raakt over leegte, heb je er niets van begrepen.

Terminologie rondom leegte

Anatma (Sanskriet) = Anatta (Pali) = letterlijk No (an) Self (atma)

De geen-zelf leer. Zoals je hierboven kunt zien is het verwarrend om anatma met ‘zelfloosheid’ te vertalen. Ik heb de voorkeur aan ‘geen-zelf’. Alle Boeddhistische scholen hebben een geen-zelf leer, hoewel de precieze interpretaties variëren.

Sunyata (Sankriet) = Sunnata (Pali) = letterlijk NUL (sunya) HEID (ta – een achtervoegsel)

Leegte. In het Mahayana wordt het woord ‘leegte’ gebruikt voor het gebrek aan een ‘zelf van verschijnselen’. Met andere woorden: het verwijst naar het feit dat niets, niet alleen het Ego, bestaat op de manier waarop we het waarnemen. 1) Verschijnselen bestaan niet zoals ze aan onze zintuigen verschijnen en 2) we gebruiken onze zintuigen niet zo heel erg goed. In plaats daarvan zien we de wereld door het filter van onze conditioneringen.

Ego

Het woord Ego gebruik ik hier zoals in het gewone taalgebruik. Haal Jung of Freud er niet bij, als je over leegte nadenkt.

Als we zeggen ‘hij heeft te veel Ego’, bedoelen we dat hij zichzelf te serieus neemt. De mannelijke Tibetaanse leraren die naar het Westen kwamen, raakten in de war van hun, vaak vrouwelijke, studenten. Die hadden niet te veel Ego, maar te weinig: ze hadden te weinig zelfvertrouwen, hoe slim ze ook waren. Op den duur vonden de leraren een manier om dit in hun wereldbeeld in te passen: het Ego van een gebrek aan zelfvertrouwen.

Ik vind dit een hele nuttige manier om er naar te kijken. Een gebrek aan zelfvertrouwen is een gevoel van ‘arme mij’. We zien het graag als nederigheid, maar het effect is onhandig. Een gebrek aan zelfvertrouwen zorgt ervoor dat we dingen niet proberen die we misschien wel kunnen doen. Nederigheid, aan de andere kant, past heel goed bij grote verantwoordelijkheden of geleerdheid. Het betekent niet meer dan dat we er geen ego-ding van maken.

Als je het zo ziet, wordt Ego iets dat iedereen heeft. Iedereen heeft een verhaal over zichzelf dat afwijkt van de werkelijkheid. Zo begrijp ik de ‘ijdelheid van het zelf’ waar de realisatie van geen-zelf een eind aan maakt.

[Dit is naar aanleiding van een Facebookdiscussie. ]

[Hierboven zie je mijn amateurversie van de vier-armige Avalokiteshvara]

Belichaamd Boeddhisme in een online wereld

Zoals ik hier zit heb ik een lichaam. Vanzelfsprekend misschien, maar nu de meeste van onze communicatie via schermen verloopt, zou je het kunnen vergeten. Zoals iedereen zit ik aan beide kanten van het scherm: ik verdien mijn geld online, en ontmoet mijn collega’s bij de koffie op fora en Facebook. Maar toen vorige week mijn hernia (licht) terug kwam, kon mijn lichaam niet worden genegeerd. Maak je geen zorgen: het lijkt onder controle, maar je wordt wel met je neus op de beperkingen van online leven gedrukt. Tenzij ik die problemen ‘deel’, ziet niemand ze.

In mijn community van online publishers deelde Cathy McGraw recent een stuk waarin ze aan gaf hoe moeilijk het is op de hoogte te blijven van online collega’s als ze niets van zich laten horen. We maken online contacten, maar de band is flinterdun: als ze om wat voor reden offline gaan, hebben we geen enkele manier om te achterhalen hoe  het met ze gaat en alles goed is. Als je de online wereld neemt zoals hij zich aan je voordoet, dan zijn we ieder niet meer dan bytes en likes en leuke foto’s. En dan ook nog gefilterd op het positieve. Als de echte wereld ingrijpt – als onze belichaamd bestaan de overhand neemt – hebben onze online vrienden geen manier om na te gaan wat er gebeurd is.

Als cultuur zijn we nog bezig om te leren gaan met de effecten van leven via schermen. De bezorgde vader Steve Almond vraagt zich in de New York Times af of zijn dochter die onmogelijk rode vogel zal herinneren die op een dag op hun balkon verscheen.

Volwassenen of kinderen: voor velen van ons zijn de echte-wereld-zintuigelijke ervaringen niet langer onze primaire toegang tot de wereld. Ik vraag me af wat dat met onze spirituele en geestelijke gezondheid doet.

‘Just Sit’, als Zen advies, is vermoedelijk een goede manier om mensen te helpen aandacht aan zichzelf te geven en zelf-kennis te ontwikkelen. Ze zullen hun lichaam ervaren via de pijntjes van het zitten in een ongemakkelijke houding. Maar helpt het mensen opnieuw via de zintuigen contact met de wereld te maken?

Ondy Wilson, een van mijn leraren, benadrukt vaak dat het in het Boeddhisme gaat om een beweging van hoofd naar hart. Dat wil zeggen, denk ik, van cerebraal naar volledig doorvoeld en emotioneel geïntegreerd. Voor ons westerlingen is dit een belangrijk punt, want ons onderwijs systeem is heel erg cerebraal.

Stil zitten en boeddhisme bestuderen – hoe waardevol ook – helpen niet het hart chakra te activeren. Meditaties zoals de nektarregen meditatie (*) werken heel goed, maar ik denk dat er een reden is dat veel van de zogenoemde ‘voorbereidende beoefeningen’  fysiek zijn. Verder lezen Belichaamd Boeddhisme in een online wereld

Bodhicitta meditatie voor sceptici

Ik ben een Mahayana Boeddhist in de Gelugpa traditie van het Tibetaans Boeddhisme. Deze traditie heeft nogal wat eigenschappen die mijn wetenschappelijk getrainde denken doen steigeren. Jammer genoeg zijn een aantal van die dilemma’s in het hart van de traditie te vinden. Het hoort erbij, voor mij: mijn scepsis navigeren is deel van een hedendaags Boeddhist te zijn.

Toch ben ik niet zo sceptisch als  de Bachelor’s. Ik geloof wel in wedergeboorte. Ik geloof (met wat aarzelingen) in de mogelijkheid een Boeddha te worden.

Dat zijn precies de twee zaken die je nodig hebt om op Bodhicitta (*) te kunnen mediteren op een manier die in de buurt komt van wat de traditie bedoelt.

Laat ik dus beginnen met de basis. Bodhicitta is De Verlichtingsgeest. Het is de diep gevoelde intentie of keuze een Boeddha te worden om alle bewuste wezens uit Samsara te verlossen. Hier hoort het ontwikkelen van vriendelijkheid voor alle wezens, inclusief je baas, en het inzicht dat niemand naar Nirvana gehaast kan worden. Geduld is dus ook een essentieel aspect van het verhaal.

Het gaat er in deze traditie dus om dat je gemotiveerd wordt om Boeddha te worden, niet slechts een Bodhisattva. Een Boeddha is tenslotte meer in staat mensen te helpen, met zijn alwetendheid bijvoorbeeld. Een Bodhisattva is een wezen die aan het trainen is Boeddha te worden.

Tja, en dan komt mijn scepsis boven. Alwetend? Almachtig – zelfs binnen de grenzen van wat karma toe staat – geloof ik dat allemaal? Verder lezen Bodhicitta meditatie voor sceptici

Beste Nederlandse Boeddhisme Blogs

Waar een klein land groot in kan zijn? Er zijn best wat Nederlandstalige blogs over het Boeddhisme te vinden. Omdat we toch een klein landje zijn ben ik niet al te kritisch geweest: om op deze lijst te komen moet een blog in 2012 geupdate zijn. In willekeurige volgorde.

  • Joop Romeijn is zo slim geweest zijn blog ‘Boeddhisme Blog’ te noemen, met als gevolg dat het bovenin alle zoekresultaten komt. Niet onverdiend: hij schrijft vaak en goed over Seculier Boeddhisme, Boeddhistische politiek en meer. 
  • In 2012 is alluman begonnen met Boeddha blog ~ Op zoek naar boeddhisme zonder franje. Het is onduidelijk is wie hier achter zit, maar aan de links te zien is er enige band met mijn eigen FPMT.
  • Technisch een blog, maar inhoudelijk meer een tijdschrift: Boeddhistisch Dagblad – ontwart en ontwikkelt. Dit online magazine combineert nieuws met beschouwing.
  • Open Boeddhisme is nog meer een magazine: veel over het Nederlandse Boeddhistische landschap: BOS, Telegraaf, BUN etc.
  • Simsara is de Stichting Inzichts Meditatie. Hoewel dit dus in eerste instantie een organisatie is, een die zich vooral op mindfulness meditatie richt, is de website wel echt bloggig: persoonlijke beschouwingen en boekrecensies. Daarnaast natuurlijk informatie over activiteiten.
  • Sangha Groningen: hoewel niet ondertekent leest dit blog als een persoonlijk verslag van bijeenkomsten, met invoelende stukjes. Lief.
  • De Weg van het Midden: nog een anoniem blog. Gedichtjes, strips en overdenkingen.
  • Willem Scheepers blogt op de site van het Zen Zentrum Utrecht. Hij schrijft nogal stellig, lijkt alles te weten. En dat voor een Zen Boeddhist. Toch niet verkeert.
  • TussenPozen van Marloes Lasker is veel persoonlijker en is dus ook niet altijd even Boeddhistisch. Wel een leuke inkijk in het leven van een Zen Boeddhiste.
  • John (J Doe – vermoedelijk een pseudoniem) schijft op zijn blog vooral over karma. Hij omschrijft zijn blog zelf als: Wetten van oorzaak en gevolg, Gedachten en ervaringen over Boeddhisme, karma en alles wat ons in dit leven verder brengt.
  • Zen.nl heeft zijn eigen blog, een groepsblog. Over Guan Yin, hardlopen, Shunryu Suzuki en sesshins. Leuk groepsblog.
  • De redactie van Boeddha Magazine heeft ook een blog – vol leuke, vrolijke stukjes.

Suggesties van lezers:

  • Jampa’s Mandala – een blog van een zo te zien Mahayana beoefenaar met een duidelijke Tibetaans Boeddhistische invalshoek met uitstapjes naar bijvoorbeeld Zen. Ik vraag me af, overigens, of ik deze Jampa ken…
  • Leven in de Maalstroom – een boeddhistisch blog vol met termen die me niets zeggen. Het zal dus wel Vipassana zijn. Met uitstapjes naar Zen, Mindfulness en Oncologie – om maar iets te noemen. Vermoedelijke van Edel Max.

Aan de bloggers die dit lezen: een fotootje van jezelf helpt de lezer te zien wie je bent. Zorg ook altijd voor een ‘wie ben ik’ pagina (mag uiteraard ook anders heten) of wat persoonlijke gegevens op je ‘contact’ pagina.

Toevluchtsgebedje

Het volgende Toevluchts gebedje heb ik geschreven in 2011:

Tot aan mijn Verlichting neem ik toevlucht tot de Boeddha, alle verlichte wezens en mijn eigen Boeddha natuur.

Ik neem toevlucht tot de Dharma, de universele waarheid en het zuivere pad dat naar Verlichting leidt.

Ik neem toevlucht tot de Sangha, de gemeenschap van hen die mij voorgegaan zijn op het pad.

Toevlucht nemen is de enige manier om je ‘officieel’ Boeddhist te verklaren. De eerste keer dat je toevlucht neemt, doe je dat vaak bij een Boeddhistische leraar. Dit wordt ook wel de toevluchtsgelofte genoemd. In mijn traditie worden de volgende rituele zaken als advies mee gegeven:

  • 3 maal ’s ochtends en 3 maal ’s avonds toevlucht nemen, bijvoorbeeld met bovenstaande gedicht. 
  • Al je eten en drinken aan de Boeddha, Dharma Sangha offeren. Ik doe dit, als ik er aan denk, elke ochtend bij mijn ochtendmeditatie in een keer. Idealiter doe je het bij elke maaltijd.
  • Dagelijks hoor je aan de waarde van Toevlucht nemen te denken, bijvoorbeeld over het verschil tussen toevlucht nemen in de Boeddha, de Dharma en de Sangha.

Belangrijk algemeen punt bij toevlucht nemen: dit is een Boeddhisme breed ritueel en als je toevlucht neemt wordt je dus niet specifiek Tibetaans Boeddhist, of Zen Boeddhist of Theravada Boeddhist. Je wordt Boeddhist. De smaak kies je zelf en daarin kan je ook van gedachten veranderen.

Het essentiële punt is dat je kiest voor het Boeddhisme als pad naar verlichting.

Hoewel je natuurlijk gewoon naar de dokter gaat en je gezonde verstand blijft gebruiken, is het niet de bedoeling dat je bijvoorbeeld tot God gaat bidden om je uit de problemen te helpen of een Hindu meditatie gaat doen met als doel dat het je verlichting brengt.

In de praktijk wordt dit niet al te streng toegepast. Zo zitten er in het Tibetaans Boeddhisme allerlei rituelen die de lokale goden moeten pacificeren en ook in elke andere regio waar het Boeddhisme ingeburgerd is geraakt, is het vermengd met de lokale religie en gebruiken.